Yörüklerde Müzik ve Boğaz Çalma
Kalan Müzik, 1998
Hazırlayan: Yetkin Özer, Kayıtlar: Levent Ergun
Müzik piyasasında Türk halk müziği ya da folk müzik gibi isimlerle adlandırılan türlerdeki albümlere şöyle bir baktığımızda gördüğümüz genel manzara çoğu anonim olmak üzere halkların müziklerinin bazı eğitimli müzisyenler tarafından yeniden yorumlanması oluyor. Belli standartlara oturtulmuş türküler veya bu standartlardan çıkarılmak için deneysel çalışmalara tabi tutulmuş eserler, farklı kişilerce benzer şekillerde defalarca icra edilip okunmuş parçalar derken çoğunlukla bu müziklerin çıkış noktası ve geleneklerin aslı ihmal edilmiş, değiştirilmiş ve unutulmuş olabiliyor. Bu değişim, kayıt teknolojileri radyo, internet gibi teknolojik ilerlemeyle paralel giden doğal bir süreç olabiliyorken, çoğu zaman da eserlerin satacak ya da kabul görecek standardizasyonlarının yarattığı bir tek tipleşme ve yok olma ile de sonuçlanabiliyor. Bu bağlamda birincil icracılardan alınmış alan kayıtları, geleneksel icraların korunması ve arşivlenmesi bakımından büyük bir önem teşkil ediyor.
“Yörüklerde Müzik ve Boğaz Çalma” albümü, Yörük müzik gelenekleri üzerine yapılmış alan kayıtları içeren bir albüm oluşu nedeniyle bu tartışmada önemli bir yere sahip. Albüm, Dokuz Eylül Üniversitesi’nden Yetkin Özer, Levent Ergün ve İbrahim Yükseksin’in 1996-1998 yılları arasında yapmış oldukları alan çalışmalarının kayıtlarından oluşuyor. Levent Ergun’un albümle aynı ismi taşıyan 2004 tarihli bir doktora tezi de bulunuyor. Anadolu’nun güneyinde yaşayan Yörük aşiretlerinin icra ettiği müzikal geleneklerden örnekler içeren bu albüm, içerik seçimi ve bütünlüğüyle alanının şimdilik tek örneği.
Kalan Müzik tarafından 1998 yılında yayınlanan albümde tam 30 tane kayıt yer alıyor. Toros Dağları çevresinde Isparta, Antalya, Burdur, Denizli ve Mersin’in çeşitli köylerinde yapılan kayıtlarda Yörük müzik enstrümanlarından üç telli, kabak kemane, çoban düdüğü, sipsi ve kaval icralarının yanı sıra Yörüklere özgü bir vokal türü olan boğaz çalma geleneğinden örnekler de bulunuyor. Yörük müziğindeki başlıca türler olan gurbet ve boğaz havalarının farklı enstrümanlarla icralarını içeren albümde kaynak kişilerin göç ve eserler üzerine anlatımlarını da dinleyebilirsiniz.
Albüme TTNET Müzik ve itunes üzerinden ulaşmak mümkün olsa da naçizane tavsiyemiz arşiv ve kaynak değeri taşıyan bu çalışmaya fiziksel olarak sahip olup koleksiyonunuza eklemeniz. Zira birbirinden değerli kayıt örneklerinin yanı sıra hem Türkçe hem İngilizce olarak Yörük müziği, boğaz çalma ve albümdeki parçalar hakkında kısa, ama önemli açıklamalar içeren ve bu gelenekler üzerine alan araştırması yapmış ve tez yazmış akademisyenler tarafından yazılan bir kartonete de sahip olan bu albüm, materyal olarak da arşivinizde yer almayı hak ediyor.
Yörük Müzik Gelenekleri ve Boğaz Çalma
Yörükler, Anadolu’nun genellikle Güney ve Batı kesimlerinde yaşayan konar göçer topluluklar. İskan politikalarından kentleşmeye pek çok toplumsal etken nedeniyle çoğu Yörük aşireti günümüzde yerleşik hayata geçmiş olsa da kültür öğelerinin önemli bir kısmı göçebe hayat ekseninde şekillenmiş. Geçimlerini hayvancılık ile sağladıkları için çobamlığın çok önemli olduğu bu topluluklarda müzik de çobanlıkla uğraşan kadınlar ve erkekler tarafından icra edilen bir uğraş olmuş. Bu yüzden repertuarı oluşturan eserlerde koyun, keçi gibi hayvan figürlerinin yanı sıra gurbet, ayırlık, göç gibi temaları işleyen sözler veya bu durumlar üzerine yaratılmış ezgi formları yer alıyor. Enstrümanların gelişimi de yine konar göçer hayata paralel olarak kolay taşınabilir, hafif ve ufak sazlar üzerinden gerçekleşmiştir. Üç telli bağlama, sipsi, çoban düdüğü ve kabak kemane Yörük müziklerinde sıklıkla kullanılan enstrümanlardandır. Genellikle kadın icracılar tarafından gerçekleştirilen boğaz çalma ise parmakların ses telleri üzerine baskı uygulamasıyla sesin manipüle edildiği bir çeşit vokal türüdür ve Yörük aşiretlerine özgü bir gelenektir.
muziklimevzular.blog 